Temel Bitcoin Ekonomisi: Üretim, İşlem Talebi ve Değer Analizi

1. Giriş

Bitcoin, dağıtılmış bir defteri, güvenlik (madencilik) için piyasa odaklı bir teşvik yapısıyla birleştiren benzersiz bir sosyo-ekonomik deneyimi temsil eder. Bu makale, madenciler tarafından sağlanan hash gücü arzı (üretim) ile işlem yapmak için Bitcoin talebi arasındaki etkileşime odaklanan temel bir ekonomik analiz sunmaktadır. Temel motivasyon, özellikle ağın blok ödülü sübvansiyonlarından ücret odaklı bir modele geçiş yapmasıyla birlikte Bitcoin'in değerinin temel itici güçlerini anlamak ve fiyatı için ekonomik temellerin yokluğu hipotezini değerlendirmektir.

2. Temel Ekonomik Çerçeve

Bitcoin ekonomisi, iki temel aktör üzerinden modellenir: madenciler (üreticiler) ve kullanıcılar/tüketiciler.

3. Piyasa Dengesi Analizi

4. Teknik Model ve Formüller

Ekonomik mantık, temel matematiksel ilişkilerle desteklenir:

• Madenci Karı ($\pi$): $\pi = (R + F) \cdot \frac{H_i}{H_{total}} - C(H_i)$ burada $H_i$ bireysel hash gücü, $H_{total}$ ağ hash gücü ve $C$ maliyet fonksiyonudur.
• Marjinal Maliyet Koşulu (Rekabetçi Denge): Rekabet altında, madenciler kar sıfır olana kadar girer/çıkar. Bu, hash başına ortalama maliyetin hash başına beklenen ödüle eşit olduğu anlamına gelir: $\frac{C(H)}{H} \approx \frac{R+F}{H_{total}} \cdot P$. Bu, hash gücü arzını fiyatın bir fonksiyonu olarak göstermek için yeniden düzenlenebilir: $H_{supply} = f(P, R, F, E)$.
• Denge Koşulu: Model, işlemler için talep edilen Bitcoin'in dolar değerinin madencilerin kazandığı ödüllerin dolar değerine eşit olduğu bir denge öngörür (basitleştirilmiş): $D_T(P) \cdot P = (R + F) \cdot P$. Ancak bu denklem, genellikle $P$'yi sadeleştirecek şekilde basitleşir ve bu da belirsiz fiyat sonucuna yol açar.

5. Ampirik Bağlam ve Önceki Araştırmalar

Makale, tartışmalı bir ampirik ortamda kendine yer bulmaktadır. Bitcoin fiyatı ile bir üretim maliyeti modeli arasında korelasyon bulan Hayes (2016, 2019) ve Abbatemarco vd. (2018) gibi çalışmalara atıfta bulunur. Buna karşılık, böyle bir bağlantı bulmayan ve farklılıkları farklı zaman dilimlerine ve piyasa durumlarına (denge vs. dengesizlik, balonlar) bağlayan Baldan ve Zen (2020)'in çalışmasına dikkat çeker. Yazarın katkısı, bu modellerin fiyatı değil arzı belirlediği ve dengenin geçici veya benzersiz olmayabileceği yönündeki teorik argümandır.

6. Eleştirel Analist Perspektifi

7. Analiz Çerçevesi: Basit Bir Vaka

Senaryo: Blok ödülü $R = 6.25$ BTC, ortalama ücret $F = 0.1$ BTC/blok ve küresel enerji maliyeti $E = \$0.05$ kWh başına olduğu basitleştirilmiş bir dönem varsayalım. Üretim maliyeti modeli, belirli bir Bitcoin fiyatı $P_1$'de ekonomik olarak sürdürülebilir bir ağ hash gücü $H$ olduğunu ima edebilir.
Denge Kontrolü: Kullanıcı işlem talebinin dolar cinsinden değeri günlük $D_T = \$10$ milyon ve toplam günlük madenci geliri dolar cinsinden $(6.25 + 0.1) \cdot P_1 \cdot 144 \approx 914.4 \cdot P_1$ ise, denge koşulu $10,000,000 = 914.4 \cdot P_1$, $P_1 \approx \$10,940$ olduğunu önerecektir. Ancak, spekülatif talep buharlaşırsa ve fiyat $P_2 = \$5,000$'a düşerse, model madencilerin kârsız hale geleceğini, hash gücü $H$'nin yeni, daha düşük maliyetli bir denge bulunana kadar düşeceğini gösterir. İşlem talebi denklemi $10,000,000 = 914.4 \cdot P_2$ artık geçerli değildir, bu da orijinal "denge" fiyatının, kendisi de fiyata bağlı olan bir ekonomik faaliyet düzeyine bağlı olduğunu ortaya koyar. Bu döngüsellik, belirsizliği gösterir.

8. Gelecek Görünümü ve Zorluklar

Bitcoin ekonomisinin geleceği, makalede tanımlanan gerilimin çözülmesine bağlıdır:

• Güvenlik Bütçesi İkilemi: Blok ödülleri azaldıkça, yeterli güvenliği (hash gücü) sadece ücretlerden sağlamak büyük bir zorluktur. Yüksek ücretler, eşler arası elektronik nakit sistemi olarak kullanımına aykırıdır.
• Akıllı Sözleşme Platformlarıyla Rekabet: Belirtildiği gibi, Ethereum ve diğer zincirler daha çok yönlü fayda sunarak, potansiyel olarak ücret gelirini ve geliştirici zihniyet payını çekebilir. Bitcoin'in geleceği, işlemleri toplu hale getiren, temel katman ücretlerini düşük tutarken yüksek hacimli kullanım durumlarını etkinleştiren sağlam Katman 2 ekosistemlerine (Lightning Network, yan zincirler) bağlı olabilir.
• Talep İtici Güçlerin Evrimi: Değer saklama anlatısı, aşırı ücretler olmadan madenciliği teşvik edecek fiyat istikrarı ve değer artışını sağlamak için sağlamlaşmalıdır. Bu, daha geniş kurumsal benimseme, düzenleyici netlik ve geleneksel finansmana entegrasyonu içerir.
• Teknolojik Uyum: Madencilik verimliliğindeki yenilikler (örneğin, yeni nesil ASIC'ler, başıboş enerjinin kullanımı) maliyet eğrisini düşürebilir, ağı daha düşük fiyat noktalarında güvence altına almaya yardımcı olabilir.

9. Referanslar

1. Perepelitsa, M. (2022). Elementary Bitcoin economics: from production and transaction demand to values. arXiv:2211.07035.
2. Hayes, A. (2015). Cost of Production and Bitcoin Price. SSRN.
3. Hayes, A. (2019). Bitcoin Price and its Marginal Cost of Production: Support for a Fundamental Value. Applied Economics Letters.
4. Baldan, F., & Zen, F. (2020). The Cost of Production of Bitcoin and its Relation with its Price. Finance Research Letters.
5. Garcia, D., et al. (2014). The digital traces of bubbles: feedback cycles between socio-economic signals in the Bitcoin economy. Journal of the Royal Society Interface.
6. Cheah, E.-T., & Fry, J. (2015). Speculative bubbles in Bitcoin markets? An empirical investigation into the fundamental value of Bitcoin. Economics Letters.
7. Bank for International Settlements (BIS). (2022). Annual Economic Report. Chapter III: The future monetary system.
8. Abbatemarco, N., et al. (2018). Bitcoin: an empirical study on the relationship between price, hashrate and energy consumption.